Preventie van stress & burn-out

Het risico op een burn-out verkleinen of herstellen van een burn-out, begint bij je goed te informeren. Dat is de eerste stap inzake preventie en herstel. Een kleine moeite waarmee je grote problemen kan vermijden.

Hier lees je meer over:

Deel 1 De oorzaken van stress en burn-out? Met 5 concrete doe-tips
Leestijd: 10 minuten

Deel 2 Burn-out preventie: wat doen om een burn-out te voorkomen? Lees méér
Leestijd: 8 minuten

Voor wie is deze blog nuttig? 

Deze blog is nuttig voor wie zelf bezorgd is omtrent burn-out, een burn-out heeft of hieromtrent iemand in zijn omgeving wil helpen. De inhoud is wetenschappelijk verantwoord. Dat kan je merken aan de referenties verspreid in de tekst. Die referenties zijn genummerd en de links vind je helemaal onderaan deze blog.

De auteur is master in de klinische psychologie (VUB 2020 met grote onderscheiding) Lees meer over Virginie

Wat zijn de oorzaken van stress en burn-out?

Met 5 concrete doe-tips

Een burn-out is een werkgerelateerde aandoening, maar uiteraard kunnen problemen in de privésfeer of persoonlijke kwetsbaarheden het proces mee versterken ⁽¹⁾.
Mogelijke oorzaken van burn-out vind je terug in 4 verschillende domeinen:
1. Werkgerelateerde factoren Lees méér
2. Persoonlijke kenmerken Lees méér
3. Maatschappelijke factoren Lees méér
4. Omgevingsfactoren in de privésfeer Lees méér
En een kleine maar belangrijke nuance:
5. Factoren waar je zelf wél iets kan aan doen Lees méér

1. De invloed van werkgerelateerde factoren

Er zijn verschillende modellen die de beïnvloedende factoren van stress en veerkracht, en in een breder kader van ‘welzijn op het werk’, in kaart brengen. Het Job Demands-Resources model ⁽²⁾ is in dit kader interessant.

Dit bij wetenschappers populaire model werd ondertussen al een paar keer herwerkt ⁽³⁾.

Het Job Demands-Resources model gaat ervan uit dat je op het werk zowel ‘Job Demands’ (taakeisen) als ‘Job Resources’ (werkgerelateerde hulpbronnen) hebt.

• 'Job Demands' (taakeisen) zijn bijvoorbeeld de werkdruk, de emotionele belasting, jobonzekerheid en dergelijke. Deze kunnen een negatieve impact hebben op je niveau van spanning, tot overspannenheid leiden en het ontwikkelen van burn-out in hand werken. Die factoren kunnen zowel fysiek, sociaal of organisatorisch van aard zijn ⁽⁴⁾.
• ‘Job Resources’ (werkgerelateerde hulpbronnen), zoals je controle over de job of sociale steun, daarentegen kunnen zorgen voor een verlaging van je spanning en dragen positief bij aan je niveau van welbevinden.

De niveaus van spanning en welbevinden resulteren uiteindelijk in negatieve of positieve effecten op het werk. Het niveau van spanning/burn-out zal leiden tot meer negatieve impact, met name gezondheidsproblemen en lagere positieve impact, met name je prestaties verminderen.

Welbevinden zal daarentegen een positief effect hebben op je prestaties.
Het Job Demands-Resources model gaat ervan uit dat in de ideale situatie er een evenwicht is tussen taakeisen en hulpbronnen.

👉Doe-tip 1

Dit is iets wat je bij jezelf alvast eens in kaart kunt brengen:
Het evenwicht tussen de taakeisen en de hulpbronnen op je werk: hoe ligt dat bij jou?

2. De rol van persoonlijke kenmerken

Aan bovenstaande Job Demands-Resources model werden ook nog persoonlijke hulpbronnen, zoals optimisme en zelfredzaamheid, toegevoegd.

Persoonlijke hulpbronnen ⁽⁶⁾ zijn

psychologische karakteristieken of aspecten van het zelf die over het algemeen geassocieerd worden met veerkracht en die verwijzen naar de mogelijkheid van iemand om zijn omgeving succesvol te kunnen controleren en impacteren.

Onderzoek wijst uit dat persoonlijke hulpbronnen binnen dit model op verschillende manieren een positief effect hebben op je niveau van welbevinden en het spanningsniveau verlagen.

Wanneer we het hebben over een behandeling en preventie van burn-out gaan we in de eerste plaats werken rond het ontwikkelen van meer persoonlijke hulpbronnen.

👉Doe-tip 2

Hoe zit het met jouw veerkracht? Op een schaal van ‘helemaal geen veerkracht’ tot ‘heel veel veerkracht’, waar zou je jezelf situeren? Waar zou je idealiter willen staan?

3. De rol van maatschappelijke veranderingen

Het Job Demands-Resources model gaat vooral in op werkgerelateerde en bij uitbreiding persoonlijke factoren. Toch horen we ook vaak dat er maatschappelijk heel wat veranderingen zijn die een invloed hebben. Dat klopt. In het artikel ‘Wat is burn-out’ verwezen we naar stijgende werkstress onder de werkende bevolking.

De SERV (2019) verklaart die toegenomen werkstress door een aantal maatschappelijke fenomenen ⁽⁸⁾:

• personeelstekorten omwille van een krappe arbeidsmarkt
• een toegenomen vraag naar flexibiliteit
• een toegenomen informatiestroom
• een groeiende assertiviteit van onder meer klanten en patiënten die de werknemers onder druk zet.

Deze factoren zijn allen eerder externe factoren, met name factoren die buiten jezelf liggen en waar je weinig invloed op hebt. Dit neemt niet weg dat ook hier persoonlijke factoren mee kunnen spelen in de manier waarop ze je kunnen beïnvloeden.

Een voorbeeld: klanten kunnen wel veel assertiever zijn vandaag, maar de manier waarop dit bij jou binnenkomt heeft natuurlijk ook een invloed. De ene persoon zal zich dit meer en sneller aantrekken, dan de andere.

👉Doe-tip 3

Welke maatschappelijke fenomenen beïnvloeden jouw job? In welke mate ben jij weerbaar tegen deze fenomenen? Met andere woorden: op welke manier komen ze bij jou binnen?

4. Omgevingsfactoren in de privésfeer

Uiteraard spelen ook factoren in de privésfeer een rol. Stel: je wordt geconfronteerd met een echtscheiding, een verlies, ziekte van je kinderen. Het spreekt voor zich dat die levensgebeurtenissen je stressniveau zullen beïnvloeden.

Dit hoeven trouwens niet steeds negatieve levensgebeurtenissen te zijn: een huwelijk of het krijgen van een kind kunnen ook heel ingrijpend zijn en je stressniveau impacteren. Ook hier is de aard en de omvang van de invloed heel persoonlijk bepaald.

👉 Doe-tip 4

Welke omgevingsfactoren hebben er vandaag een invloed op jouw welzijn? Hebben ze een positieve of eerder negatieve invloed?

5. Een kleine maar belangrijke nuance…

De Hoge Gezondheidsraad ⁽⁹⁾ wijst er wel op dat er tot op heden te weinig onderzoek is om echt oorzakelijke verbanden tussen deze verschillende factoren en burn-out vast te stellen.

Elk verband kan op diverse manieren worden geïnterpreteerd: de geïdentificeerde factor kan een risicofactor van burn-out, een mogelijke oorzaak van burn-out of ook nog het gevolg van burn-out zijn.

Samengevat

Ja er zijn meerdere beïnvloedende factoren die oorzaak kunnen zijn van stress en burn-out, maar op het precieze verband is nog onvoldoende zicht. Op een aantal van die beïnvloedende factoren heb je geen directe invloed. Dat is het slechte nieuws.

Er is ook goed nieuws.

Waar je wél kunt aan werken in een begeleiding met een psycholoog, is de manier waarop je naar die beïnvloedende factoren kijkt en hoe jij er mee omgaat. Het werken rond burn-out preventie is hierbij essentieel.

👉 Doe tip 5

Neem geen risico. Want de gevolgen van een complete uitval zijn ernstig. Dat wil je toch niet? Zoek tijdig hulp. Voorkom een burn-out. Overweeg een behandeling bij een psycholoog die specialiseert in preventie van stress & burn-out. Ben je uitgevallen met een burn-out? Ook dan is een goede behandeling die zich richt op duurzaam herstel en hervalpreventie essentieel.

Maak nu een afspraak voor een kennismakingsgesprek 

[Deel 2]

Burn-out preventie: wat te doen om een burn-out te voorkomen?

• De 5 voornaamste nadelige gevolgen van burn-out Lees méér
• Er zijn drie vormen van preventie mogelijk Lees méér
• 7 factoren ter preventie die in min of meerdere mate terugkeren Lees méér
• Wat kan je nu al meteen zelf doen in het kader van preventie? Lees méér

De 5 voornaamste nadelige gevolgen van burn-out

De kostprijs van een burn-out is hoog. Je ondervindt nadelen voor jou als persoon, op jouw werk, financieel en ook je omgeving wordt geïmpacteerd.

1. Jou als persoon

• Impact op je zelfbeeld en zelfvertrouwen
• Gevoelens van schaamte en schuld
• Uitgeput
• Lange weg naar herstel

2. Op je werk

• Twijfels over je kunnen?
• Twijfels over een terugkeer?

3. Jouw carrière

• Twijfels over welke kansen je nog zal krijgen na een afwezigheid van maanden tot zelfs meer dan een jaar?
• Twijfels over de invloed die jouw afwezigheid kan hebben op het verder verloop van jouw carrière?

4. Financieel

• Na 30 dagen val je terug op een fors lager inkomen
• Je kan haast niet anders dan aan je spaarreserve zitten.

5. Je naaste omgeving, gezin, familie, vrienden

• Het is ook voor hen niet gemakkelijk en kan ook daar ongewenste gevolgen hebben.

Inzetten op preventie van burn-out is daarom essentieel. Lees hieronder hoe. Ook als je uitgevallen bent is een goede behandeling belangrijk om de impact van deze factoren zo klein mogelijk te houden.

Er zijn drie vormen van preventie mogelijk

1. Primaire preventie

Inzetten op het voorkomen van stress en burn-out

2. Secundaire preventie

Er zijn al wat symptomen herkenbaar: je wil die zo snel mogelijk opsporen en zo een verergering van de situatie voorkomen.

3. Tertiaire preventie

Je tracht te voorkomen dat de toestand zich opnieuw voordoet, met name hervalpreventie.

Bij elk van deze vormen moeten zowel hulpverleners, werknemers, als bedrijven hun steentje bijdragen ⁽⁹⁾.

In de begeleiding die jij kan genieten van een psycholoog van het Centrum voor Burn-out Preventie focussen wij op al deze vormen van preventie en de rol die jij als werknemer – persoon hierin kan spelen.

Dit wil zeggen dat wij in die begeleiding werken op de persoonlijke factoren uit het Job Demands-Resources model ⁽¹⁰⁾. Wat kunnen die persoonlijke factoren zijn?

7 factoren ter preventie die in min of meerdere mate terugkeren

1. Je mate van zelfzorg

In welke mate kies je voldoende voor jezelf, gun je jezelf rust?

2. Perfectionisme

De lat ligt hoog voor jou en het is nooit goed genoeg? Wanneer je last hebt van onaangepast perfectionisme, kan dit je gevoeligheid voor chronische stress en overspanning in de hand werken. Hoe buig je onaangepast perfectionisme om naar aangepast?

3. Optimisme

Wanneer je van nature niet zo optimistisch ingesteld bent, en je ontwikkelt de gewoonte om te focussen op de (kleine ) positieve zaken in het leven, dan verhoogt dit jouw bescherming tegen de negatieve effecten van stress

4. Je zelfbeeld

Hoe kijk je naar jezelf? Welke zelfwaarde ervaar je in vergelijking met anderen?

5. Je mate van zelfleiderschap

In welke mate kun je zelf richting geven aan je leven? Weet je uberhaupt welke richting je uit wil gaan? Brengt wat je doet je dichter bij je waarden?

6. De mate waarin je je behoeften en grenzen kunt aangeven

Heb je het gevoel dat je baas, je collega’s of je medewerkers over je heen lopen? Dat je er niet in lijkt te slagen aan te geven wat jij nodig hebt en ‘neen’ te zeggen wanneer je dat zou willen?

7. Iedereen is uniek

Met andere woorden, bij jou zal er ongetwijfeld nog een andere - mogelijk onverwachte factor - een rol spelen; in de individuele begeleiding houden wij daar altijd rekening mee.

Wat kan je nu al meteen zelf doen in het kader van preventie van burn-out? 2 concrete doe-tips … 

👉Doe-tip 1

Zelfzorg en zelfleiderschap zijn krachtige hulpbronnen. Maar hoe doe je dat?

Lees méér over zelfzorg en zelfleiderschap in het e-book.

👉Doe-tip 2

Informeer jou over persoonlijke begeleiding door een psycholoog.

In die begeleiding bekijken we specifiek welke persoonlijke factoren bij jou mogelijks een rol kunnen spelen. We werken via inzichtgevende oefeningen om die persoonlijke factoren meer in je voordeel te laten spelen wanneer het aankomt op het omgaan met stress.
Lees méér in Begeleiding en tarief

Referenties

Hieronder vind je de referenties naar de bronnen voor deze tekst. Deze referenties bewijzen de wetenschappelijke onderbouw van wat jij hierboven gelezen hebt.

1. Desart, S., Schaufeli, W., & De Witte, H. (2017). Op zoek naar een nieuwe definitie van burn-out. Tijdschrift van Het Steunpunt Werk, 1, 86–92.
2. Demerouti, E. , Nachreiner, F., Bakker, A.B., Schaufeli, W. B. (2001). The Job-Demands-Resources model of burn-out. Journal of Applied Psychology, 86(3), 499-512
3. Schaufeli, W.B., & Taris, T.W. (2014). A Critical Review of the Job Demands-Resources Model: Implications for Improving Work and Health. In G.F. Bauer & O. Hämmig (Eds.), Bridging occupational, organizational and public health: A transdisciplinary approach (pp. 43-68). Dordrecht: Springer Science+Business Media
4. Demerouti, E. , Nachreiner, F., Bakker, A.B., Schaufeli, W. B. (2001). The Job-Demands-Resources model of burn-out. Journal of Applied Psychology, 86(3), 499-512
5. Xanthopoulou, D., Bakker, A. B., Demerouti, E., & Schaufeli, W. B. (2007). The role of personal resources in the job demands-resources model. International Journal of Stress Management, 14(2), 121–141
6. Schaufeli, W.B., & Taris, T.W. (2014). A Critical Review of the Job Demands-Resources Model: Implications for Improving Work and Health. In G.F. Bauer & O. Hämmig (Eds.), Bridging occupational, organizational and public health: A transdisciplinary approach (pp. 43-68). Dordrecht: Springer Science+Business Media
7. Schaufeli, W.B., & Taris, T.W. (2014). A Critical Review of the Job Demands-Resources Model: Implications for Improving Work and Health. In G.F. Bauer & O. Hämmig (Eds.), Bridging occupational, organizational and public health: A transdisciplinary approach (pp. 43-68). Dordrecht: Springer Science+Business Media
8. Sociaal Economische Raad voor Vlaanderen (SERV). (2019). Werkbaar werk in Vlaanderen onder druk: vooral werkstressklachten zijn de oorzaak. Geraadpleegd via https://www.serv.be/sites/default/files/documenten/StIA_20191130_WerkbaarheidsmonitorWerknemers2019_RAP.pdf
9. Hoge Gezondheidsraad. (2017). Burn-out en werk. Geraadpleegd via https://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/hgr_9339_burnout_zisa4_full_0.pdf
10. Demerouti, E. , Nachreiner, F., Bakker, A.B., Schaufeli, W. B. (2001). The Job-Demands-Resources model of burn-out. Journal of Applied Psychology, 86(3), 499-512